Kumar Vikranth, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Эртнээс эхлэн ступа (санскрит: स्तूप, “отууд” гэсэн утгатай) нь Буддын шашны ёслол, шүтлэгийн практикт онцгой үүрэг гүйцэтгэсээр ирсэн. Ступа нь дугуй, хөрсөн бөмбөлөг хэлбэртэй байгууламж бөгөөд дотор нь хүндэтгэлтэй лам, гэгээнтнүүдийн яс зэрэг өв соёлын үлдэгдэл хадгалагддаг. Мөн ступагийн бөмбөлөг хэлбэртэй хэсгийн эргэн тойронд хөлөөр зам гаргаж, ачтангууд тойрон алхаж, бясалгал хийх (прадакшина) зориулалттай байдаг.
Буддизм Ази даяар тархахын хэрээр, анхны ступа барилга байгууламж нь Төвдэд чортен, Дорно Азидаа пагода, Зүүн Өмнөд Азидаа чаитъя хэлбэрт шилжиж хөгжсөн. Барилгын хэлбэр өөрчлөгдсөн ч үндсэн бүтэц нь хөрсөн бөмбөлөг, дөрвөлжин суурь, төвийн оргил, мөн өмнө дурдсан тойрох замаас бүрддэг бөгөөд энэ нь шавь нар, ачтангууд ступаг тойрон залбирах зориулалттай юм.
Энэ үндсэн бүтэц нь Библийн Бүтээлийн түүхэнд дүрслэгдсэн ертөнцийн зохион байгуулалттай ижил төстэй байдаг. Тэнд Бүтээгч Бурхан хүнийг “Бурханы дүрээр” бүтээсэн тухай өгүүлдэг. Энэ нь бид бүгд төрөлхийн урлагийн, ёс суртахууны, харилцааны чанартай байх шалтгааныг тайлбарладаг. Мөн энэ өгүүлэлд Бурхан дэлхийг ступа шиг бүтэцтэйгээр зохион байгуулсан тухай дурдсан ба түүний төвд хөрс буюу дугуй хэлбэртэй бөмбөлөг байрладаг.
Дэлхий бүтээгдсний дараа, өгүүлэлд дараах байдлаар тэмдэглэсэн байдаг:
8..ЭЗЭН Бурхан дорно зүгт Еденд цэцэрлэг байгуулаад, тэнд өөрийн бүтээсэн хүнийг авчирч тавьжээ.
Эхлэл 2:8
Мөн удалгүй дараах байдлаар үргэлжилдэг нь:
9 …ЭЗЭН Бурхан тэнд янз бүрийн моддыг ургуулсан нь харахад үзэсгэлэнтэй, идэхэд сайхан байв. Тэр цэцэрлэгийн гол дунд бас амин мод хийгээд сайн мууг мэдүүлэгч мод байжээ.
Эхлэл 2:9
Цэцэрлэг нь ступагийн дөрвөлжин суурьтай дүйцдэг. Цэцэрлэгийн төвд буй Амийн мод нь ступагийн төв цамхагт (сүмбэр оргил) харгалзана. Харин одод бүхий тэнгэр нь ступаг тойрсон гадна талын алхах замтай адил. Орчлонгийн оройг чимэглэн байх зодиакын одод нь шөнө тэнгэрт, дэлхийн бөмбөлөг хэлбэртэй ступаг тойрон прадакшина хийх мөргөлчид шиг эргэлдэн хөдөлж байдаг.
Joos van Winghe, CC BY 4.0, via Wikimedia Commons
Ступа нь нас барсан лам нарын ясан болон үнсийг агуулдаг бол, энэ Сансрын Ступад:
7ЭЗЭН Бурхан тоос шорооноос хүнийг бүтээж, амин амьсгалыг хамраар нь үлээж оруулахад, хүн амьд оршигч болжээ.
Эхлэл 2:7
Ариун Орчлон
Ступа нь хүндэтгэл, мөргөлийн ариун газар нутаг болдог. Үүнтэй адил, орчлон ертөнц анх бүтээгдэхдээ бүрэн ариун байсан. Үнэндээ, Еврей Библид дараах байдлаар бичигдсэн байдаг:
31 Бурхан Өөрийнхөө бүтээсэн бүгдийг харахад нэн сайхан байжээ. Үдэш болоод, өглөө болов. Тэр нь зургаа дахь өдөр болой.
Эхлэл 1:31
Сүнсний Ертөнц…
Буддын сансар судлалд биегүй буюу хэлбэргүй ертөнц (энэ нь Арупа Брахма, Дэва-гати эсвэл Ārūpyadhātu гэж нэрлэгддэг) нь бие махбодит ертөнцийн дээр байрладаг гэж үздэг. Энэ биегүй оршихуйд дэва, асура нар амьдардаг гэж үздэг. Үүнтэй ижил санааг эртний Еврей Судрууд ч дэмждэг бөгөөд Библид бүр тодорхойгоор энэ нь Бүтээгч Бурхан оршдог газар хэмээн өгүүлдэг.
Библид Бурхан мөн энэ сүнслэг орчинд их хүчирхэг, агуу сүнсүүдийг бүтээсэн бөгөөд тэдгээрийг ихэвчлэн “илчүүд” (ангелууд) гэж нэрлэдэг гэжээ. Маш хүчтэй, ухаалаг эдгээр сүнсүүдийг Библид дараах байдлаар дүрсэлдэг:
20 Түүний үгийн дууг даганТүүний үгийг биелүүлдэг, хүч чадалтай,Түүний тэнгэр элч нар аа, ЭЗЭНийг магтагтун.
Дуулал 103:20-21
21 Түүний хүслийг биелүүлэн Түүнд үйлчилдэгТүүний түмэн цэргүүд ээ, та нар ЭЗЭНийг магтагтун.
Бурхан эдгээр олон илчлэлт сүнсийг бүтээсэн. Эдгээр сүнсүүдийн нэг хэсгийг харсан нэгэн хүн тэдний тоог дараах байдлаар дүрсэлсэн нь:
11 Би харж, сэнтий, амьтад, ахлагчдын эргэн тойронд олон тэнгэр элчийн дууг сонсов. Тэдний тоо түм түмээрээ, мянга мянгаараа ажээ.
Илчлэлт 5:11
… Ахлах Илчтэй
Бурхан бүтээсэн ертөнцөд өөрийгөө үйлчлэх зорилгоор илч сүнсүүдийг бүтээсэн бөгөөд тэдгээр нь хүч чадалтай байдаг. Тэр олон тооны илч сүнсийг хянах үүрэгтэйгээр онцгой гялалзсан хүчирхэг нэг сүнсийг бүтээсэн бөгөөд түүнд “Гялалзсан Хүний” буюу Лусифер гэдэг нэр өгсөн нь түүнийг гэрэлтсэн гэрлээр нь нэрлэсэн юм. Та түүнийг дэва-гати дахь гол дэва гэж бодож болно. Библид энэ илч удирдагчид тохиолдсон явдлыг дараах байдлаар тайлбарладаг нь:
12 Тэд тус бүр чигээрээ урагшилсан. Сүнсний явах гэж байсан ямар ч газарт тэд явж, явах үедээ эс эргэв.
Езеkиел 28:12-15
13 Амьд биесийн голд, галд шатаж буй нүүрс мэт, амьд биетнүүдийн дунд нааш, цааш хөдөлж буй бамбарууд мэт харагдах нэг юм байв. Гал нь гэрэлтэй байсан ба тэр галаас аянга гялбаж байв.
14 Амьд биес аянгын сумнууд мэт нааш цааш гүйлдэж байв.
15 Намайг амьд биесийг харж байхад, харагтун, тэдгээр дөрвөн амьд биесийн дэргэд, дөрвүүлэнгийнх нь тус бүрд зориулагдсан нэг дугуй газар дээр байв.
Gustave Doré, Public domain, via Wikimedia Commons
Бурхан энэ Ахлах Сүнсэнд дараах даалгаврыг өгсөн юм:
13 Учир нь чи зүрхэндээ«Би тэнгэр уруу гарна.Би Бурханы оддын дээр сэнтийгээ босгоно.Би умардын хамгийн чанадад чуулганы уулан дээр заларна.
Исаиа 14:13–15
14 Би үүлсийн орой дээр гарна.Би өөрийгөө Хамгийн Дээд Нэгэн шиг болгоно» гэсэн.
15 Гэвч чи Үхэгсдийн орон уруу,нүхний хамгийн гүнд хүртэл хаягдана.
17 Чиний гоо үзэсгэлэнгээс болж зүрх чинь бардамнав.Чи сүр жавхлангаасаа болж цэцэн ухаанаа завхруулсан.Би чамайг газарт хаяж, хаадад чамайг харуулахын тулд тэдний өмнө тавьсан.
Езеkиел 28:17
Gustave Doré, Public domain, via Wikimedia Commons
Лусифер Бүтээгч Бурханд үйлчлэхээс татгалзан, өөрөө Бурхан байх ёстой гэж бодож, ингэхийг оролдсон. Ийнхүү тэрээр Бурханы эсрэг этгээд — дайсан нь болж, сайхан бүтээгдсэн орчлон ертөнцийг сүйрүүлэх, Бурханы дүрээр бүтээгдсэн хүнийг гутаах хорон төлөвлөгөө боловсруулсан.
Библид өгүүлснээр, олон тооны илч сүнс түүний эсэргүү бослогыг дагасан бөгөөд ингэснээр тэд чөтгөрүүд буюу асура нар болсон. Одоо тэд муу муухай болсон ч, анх авсан гоо үзэсгэлэн, сүр жавхлан, хүч чадлаа хадгалсаар байдаг.
Лусифер өөрийн зальтай мэргэн ухаанаар хэрэв хүнийг дуулгаваргүй байдалд уруу татаж чадвал орчлонгийн төгс төгөлдөр байдлыг сүйтгэж чадна гэдгээ ойлгосон. Еврей Судруудад энэ сүнсийг одоо Сатан эсвэл Чөтгөр хэмээн нэрлэдэг ч олон өөр нэрээр ч танигдсан байдаг.
Гэгээрэлд хүрэхийн өмнө Будда гэгээнтнийг мэдитацийн үед нь сорьсон Мара — энэ дэлхийгээр хэрэн хэсэж, үхлийн сүнсийг авчирдаг хорон сүнс — мөн түүний нийтлэг нэг нэр юм.
Тэрээр хэрхэн бүх орчлон ертөнцийг сүйрүүлж, үхэл болон сансарыг (төрөх ба үхэхийн тойрог) түгээхээр төлөвлөсөн нь дараагийн хэсэгт тодорхой болно.